Temat 8: Lekcja powtórzeniowa – zagadnienia, zadania.
wymagania do sprawdzianu dla klas pierwszych - rok szkolny 2011/2012

Zagadnienia programowe:

·   Jądrowy model budowy atomu

·   Nukleony–składniki jądra atomowego

·   Pojęcie izotopu i współczesna definicja pierwiastka

·   Określanie liczby cząstek elementarnych w atomach

·   Jednostka masy atomowej, masa cząsteczkowa

·   Obliczanie masy atomowej pierwiastka chemicznego ze składu izotopowego

·   Rodzaje promieniowania jądrowego

·   Trwałość jąder atomowych

·   Szybkość rozpadu promieniotwórczego

·   Działanie promieniowania jonizującego na organizmy

·   Ochrona przed promieniowaniem jonizującym

·   Zastosowanie radioizotopów

·   Model atomu Bohra

·   Konfiguracje elektronowe w ujęciu powłokowym

·   Reguła helowca

·   Tworzenie kationów i anionów

·   Współczesne sformułowanie prawa okresowości

·   Znaczenie układu okresowego pierwiastków chemicznych

·   Współczesny model budowy atomu

·   Podpowłoki i orbitale

·   Konfiguracja elektronowa w ujęciu podpowłokowym

·   Budowa układu okresowego

·   Podział układu na bloki s, p, d, f

·   Odczytywanie konfiguracji elektronowej z układu okresowego

·   Elektrony walencyjne a położenie pierwiastka w układzie okresowym

Wymagania podstawowe:

·   wymieni cząstki elementarne budujące atom;

·   zinterpretuje symboliczny zapis nuklidu;

·   poda definicje i oznaczenia liczb: atomowej i masowej;

·   wskaże różnice między atomami tworzącymi izotopy danego pierwiastka;

·   zdefiniuje pierwiastek chemiczny, uwzględniając budowę atomu.

·   poda jednostkę masy atomowej, w której wyraża się masy atomów i cząsteczek;

·   rozumie, dlaczego wprowadzono jednostkę masy atomowej;

·   obliczy masę atomową pierwiastka chemicznego na podstawie jego składu izotopowego;

·   obliczy masy cząsteczkowe typowych związków chemicznych.

·   wyjaśni, na czym polegają przemiany promieniotwórcze;

·   opisze, jaki był wkład Marii Skłodowskiej-Curie w badania nad promieniotwórczością;

oceni trwałość izotopu, rozumiejąc pojęcie czasu połowicznego rozpadu

·   poda właściwości promieniowania α, β¯, g  i powiąże je ze skutkami działania na organizmy;

·   poda, jak zapobiegać negatywnym skutkom napromieniowania;

·   poda, przykłady użytecznych zastosowań promieniowania jonizującego.

·   poda, że elektrony w atomach przyjmują dozwolone wartości energii;

·   użyje prawidłowo określeń: orbita (powłoka elektronowa);

·   poda symbole powłok elektronowych i ich pojemność;

·   sformułuje regułę helowca;

·   poda, w jaki sposób powstają jony dodatnie i jony ujemnie;

·   zapisze w ujęciu powłokowym konfiguracje elektronowe wybranych atomów.

·   poda, kto i kiedy sformułował prawo okresowości;

·   poda prawo okresowości w ujęciu współczesnym;

·   wyjaśni, co to znaczy okresowość zmian.

·   omówi podział układu okresowego pierwiastków chemicznych na grupy, okresy i bloki konfiguracyjne;

·   napisze konfigurację elektronową pierwiastka należącego do bloku s lub bloku p, na podstawie jego położenia w układzie okresowym;

·   określi położenie pierwiastka w układzie okresowym na podstawie jego konfiguracji elektronowej;

zastosuje skrócony zapis konfiguracji elektronowej

Wymagania na sprawdzian: substancje chemiczne.

1. Obowiązuje znajomość pojęć: prawo zachowania masy, prawo zachowania materii, mieszanina, związek chemiczny, pierwiastek, układ dyspersyjny, mieszanina homogeniczna, heterogeniczna, substancja czysta chemicznie, prawo stałości składu, warunki normalne, destylacja, rektyfikacja, wymiana jonowa, odparowanie, krystalizacja, zatężanie, sedymentacja, separacja magnetyczna i grawitacyjna, dekantacja, sączenie, ekstrakcja, adsorpcja, chromatografia.
2. Umiejętności opisu: metod rozdziału substancji, metali, niemetali, mieszaniny, związku chemicznego, mieszaniny jednorodnej i niejednorodnej.
3. Umiejętności doboru właściwej metody rozdziału do mieszaniny.
4. Umiejętności klasyfikacji substancji ze wzg. na pochodzenie( naturalne, przetworzone ...) i postać (surowce, tworzywa, materiały).
5. Określanie liczby faz w przykładach, liczby składników, rodzaju mieszaniny (homo- heterogeniczna), rodzaju faz(rozpraszana, rozpraszająca).
6. Obliczenia dotyczące gęstości, temperatury wrzenia i topnienia.

Wymagania na sprawdzian dla klas  : węglowodory jednofunkcyjne - aldehydy – amidy

1. Umieć rozróżniać w cząsteczkach grupy funkcyjne, nazywać je, nazywać typy związków do których należą.
2. Znać budowę i nazewnictwo podstawowych cząsteczek aldehydów, ketonów, kwasów karboksylowych, estrów, amin i mocznika. np
3. Umieć zapisywać reakcje charakterystyczne dla:
   1. Aldehydów (utlenianie)

                                                              i.      Reakcja Tollensa

                                                            ii.      Reakcja Trommera

2. Kwasów karboksylowych:

                                                              i.      Tworzenie soli z metalami , tlenkami i wodorotlenkami

                                                            ii.      Estryfikacji.

3. Estrów (hydroliza zasadowa i kwasowa)
4. Amin (tworzenie soli)
3. Znać właściwości fizyczne substancji: kwas mrówkowy i octowy, kwas stearynowy, cząsteczka tłuszczu np. tristearynian glicerolu, metyloamina, mocznik, formaldehyd, aceton.
4. Znać zastosowanie: kwasu octowego, formaldehydu, acetonu, mocznika,
5. Umieć wyjaśnić: co to jest mydło, jak działają detergenty, co to jest „utwardzanie tłuszczów”, „jełczenie tłuszczy”, ocet, wosk, mechanizm prania, dlaczego oleje są cieczami,
6. Umieć narysować cząsteczkę tłuszczu, mydła.

wymagania na sprawdzian: Wiązania chemiczne.

1. Znać pojęcia: reguła oktetu i dubletu, energia wiązania chemicznego, polaryzacja wiązania, wiązanie jonowe, kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane, koordynacyjne, metaliczne, wodorowe, donor, akceptor, wiązanie typu pi oraz sigma, hybrydyzacja orbitali, dipol elektryczny, rodnik, moment dipolowy, dimeryzacja związku, asocjacja, asocjaty, dimer, oddziaływanie dipol-dipol.
2. Umieć narysować dowolne cząsteczki jedno i dwuskładnikowe oraz: wodę, amoniak, dwutlenek węgla, kwas azotowy (V), kwas siarkowy (VI), dwu- i trójtlenek siarki, dwusiarczek węgla, CH₄, CBr₄, CCl₄ , CHCl₃ ,BH₃ , H₂S ,HCN, NaOH, KOH, BF₃.
3. Umieć dla tych przykładów (jeżeli posiadają typ cząsteczki z wiązaniem kowalencyjnym lub kowalencyjnym spolaryzowanym) podać typ hybrydyzacji (sp, sp², sp³) oraz kształty przestrzenne (liniowy, trygonalny płaski, tetraedr).
4. Umieć wskazać cząsteczki polarne i niepolarne.
5. Umieć określać typ wiązania chemicznego na podstawie różnic elektroujemności wg skali Paulinga.
6. Umieć wskazać wiązanie w narysowanym (przez nauczyciela lub przez ciebie) związku chemicznym lub asocjacje - typu pi, sigma, wiązanie wodorowe, kowalencyjne lub kowalencyjne spolaryzowane.
7. Przykładowe pytania na zrozumienie przerabianych treści:
   1. Jaka jest najkorzystniejsza konfiguracja dla jonów wapnia i dlaczego?
   2. W którym związku HBr czy HCl następuje większa polaryzacja wiązania?
   3. Jakie ładunki cząstkowe zgromadzone zostały na poszczególnych atomach w cząsteczce OF₂?
   4. Wyjaśnij, dlaczego w temperaturze pokojowej woda jest cieczą, a metan gazem.
   5. Który z atomów będzie miał wyższą I energię jonizacji atom sodu czy magnezu?
   6. Czy HCl jest dobrze rozpuszczalny w wodzie?

   ---

Wymagania na sprawdzian:        Alkohole i fenole

1. Znać pojęcia: alkohol, alkohol monohydroksylowy, alkohol polchydroksylowy, fenole, węglowodory jednofunkcyjne, węglowodory chlorowcopochodne, freony, krezole, benzenodiole.
2. Umieć rysować wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne cząsteczek następujących związków: metanol, etanol, propanol, butanol, glikol, glicerol, fenol,
3. Dodatkowo znać zasady nazywania alkoholi i fenoli.
4. Umieć opisać właściwości następujących związków: etanol, fenol (beznenol), gliceryna, glikol.
5. Umieć rozróżniać fenole od alkoholi i od alkoholi polihydroksylowych.
6. Umieć pisać reakcje otrzymywania: soli alkoholi i fenoli, umieć te sole nazywać. (np. metanol + potas = metanolan potasu + wodór – zapis słowny i wzorami),
7. Znać metody otrzymywania metanolu, etanolu, fenolu, nitrogliceryny.
8. Znać zastosowanie etanolu, glikolu, gliceryny i fenoli.
9. Umieć zapisać reakcje charakterystyczne dla alkoholi:
   1. Addycja wody do alkenu i eliminacja wody z alkoholu,
   2. Substytucja chlorowcopochodnych,
   3. Tworzenie alkoholanów,
   4. Reakcja z kwasem azotowym dla gliceryny.
10. umieć zapisać reakcje charakterystyczne dla fenoli:
    1. dysocjacja w roztworze wodnym,
    2. reakcje z zasadami – otrzymywanie fenolanów,
    3. nitrowanie,
    4. bromowanie.
11. Umieć porównać alkohole i fenole.
12. Znać reakcje charakterystyczne związków, aby je odróżnić.

    ---

Wymagania na sprawdzian węglowodory:

1. .Musisz umieć: wyjaśnić pojęcia: 

• węglowodory nasycone i nienasycone,

• szereg homologiczny, homologi,

• izomeria, izomery, konformacja, izomeria konstytucyjna, izomeria cis-trans (geometryczna), stereoizomeria,

• reakcja substytucji, addycji, eliminacji, polimeryzacji,

• alkan, alkin, alken, aromaty (areny), węglowodory skondensowane, alifaty (węglowodory łańcuchowe), 

• polimer, monomer, PE, PP, PCV, PS, PTFE, 

• elektrofil, 

• ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel,

• kraking, reforming, liczba oktanowa, 

3. Musisz znać własności i zastosowanie:

• metan,

• eten,

• alkinów, alkanów, alkenów, aromatów,

• acetylen,

• benzen

• toluen

• PE, PP, PCV, PS, PTFE, 

• ropa naftowa, gaz ziemny, benzyna,

4. Musisz umieć pisać reakcje:

• substytucji (podstawiania) np.: chlor + metan -->  chlorometan  + chlorowodór,

• addycji np  chlor + eten -->  1,2-dichloroetan ,

• eliminacji,

• spalania węglowodorów,

• polimeryzacji np chloroeten -->  PCV

• nitrowania  np benzen + mieszanina nitrująca,

• chlorowaia i bromowania benzenu i toluenu,

5. Musisz umieć :

• wskazać rzędowość danego węgla w węglowodorze,

• nazywać węglowodory nazwami systematycznymi i zwyczajowymi,

• na podstawie nazwy pisać ich wzory strukturalne, półstrukturalne i sumaryczne,

• wskazywać homologi lub izomery,

• do izomeru dorysowywać inny izomer,

• narysować fragment polimeru,

• odróżniać za pomocą odpowiednich doświadczeń związki od siebie ( np eten od etanu, benzen od heksanu),

• opisać sposób przerobu ropy naftowej,

• pisać reakcje charakterystyczne dla grup węglowodorów.

Wymagania z chemii  na sprawdzian BUDOWA ATOMU :
   Musisz umieć: wyjaśnić pojęcia i  modele:

  Musisz umieć :

      Musisz umieć :